ปราสาทหินเมืองต่ำ

อุทยานประวัติศาสตร์ปราสาทหินเมืองต่ำ อุทยานประวัติศาสตร์ปราสาทหินเมืองต่ำหรือปราสาทหินเมืองต่ำ ตั้งอยู่ที่ อ.ประโคนชัย จ.บุรีรัมย์ ปราสาทเมืองต่ำหรือปราสาทหินเมืองต่ำ ตั้งอยู่ที่ตำบลจรเข้มาก อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์ ห่างจากปราสาทหินที่สวยงามและมีชื่อเสียงอีกแห่งนึง คือ ปราสาทหินเขาพนมรุ้ง เพียงแค่ 8 กิโลเมตร. ปราสาทเมืองต่ำหรือปราสาทหินเมืองต่ำ เป็นศาสนสถานที่สร้างตามคติความเชื่อทางศาสนาฮินดู สัณนิษฐานว่าคงสร้างขึ้นเพื่อถวายพระศิวะ มีลักษณะเป็นศาสนสถานประจำเมืองหรือประจำชุมชน จากการศึกษาทางโบราณคดีพบว่า มีการตั้งถิ่นฐานของชุมชนโบราณในละแวกนี้เป็นชุมชนขนาดใหญ่หลายชุมชน เช่น ชุมชนโคกเมือง ตำแหน่งที่ตั้งของปราสาทเมืองต่ำ อยู่บนเส้นทางอารยธรรมขอม (เขมร) จากเมืองพระนครในประเทศกัมพูชา (เสียมเรียบ)ขึ้นสู่ทางเหนือผ่านเทือกเขาพนมดงรัก ผ่านกลุ่มปราสาทตาเมือน จังหวัดสุรินทร์ ผ่านปราสาทเมืองต่ำ สู่ปราสาทหินเขาพนมรุ้ง ไปสู่ยังปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา อาจกล่าวได้ว่าชุมชนโบราณที่ปราสาทเมืองต่ำมีความสัมพันธ์กับชุมชนโบราณใกล้เคียงบนเส้นทางอารยธรรมขอมจากเมืองพระนคร สู่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย

ปราสาทหินเมืองต่ำ มีแผนผังขององค์ปราสาทเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ก่อด้วยอิฐ หินทรายและศิลาแลง หันหน้าไปทิศตะวันออก ประกอบด้วยอาคารสถาปัตยกรรมต่างๆ คือ

• กำแพงแก้ว กำแพงแก้วก่อด้วยศิลาแลงล้อมรอบองค์ปราสาทหินเมืองต่ำ มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าบนสันกำแพงประดับด้วยบราลี กึ่งกลางกำแพงแก้วมีซุ้มประตูหรือโคปุระขนาดใหญ่ ก่อด้วยหินทราย
• ลานปราสาทหินเมืองต่ำและสระน้ำ อยู่ระหว่างระเบียงคดและกำแพงแก้ว มีสระน้ำเป็นรูปหักมุมตามแนวของกำแพงที่ว่างระหว่างสระน้ำเป็นทางเดินในแนวตรงกับซุ้มประตูระเบียงคดและซุ้มประตูกำแพงแก้วสระทั้ง 4 กรุด้วยศิลาแลงเรียงเป็นขั้นบันไดลงถึงก้นสระ ขอบบนสุดสลักเป็นลำตัวพญานาคหินทรายทอดตัวไปตามแนวของขอบสระชูคอแผ่พังพานที่มุมสระ (สร้างด้วยศิลปะแบบปาปวน)
• ระเบียงคดและซุ้มประตู ระเบียงคดเป็นสิ่งก่อสร้างที่มีลักษณะเป็นห้องแคบๆยาวๆล้อมรอบกลุ่มปราสาทอิฐและบรรณาลัย และห้องด้านข้างของระเบียงคดทำเป็นหน้าต่างประดับด้วยลูกมะหวด
• กลุ่มปราสาทอิฐ เป็นอาคารสำคัญที่สุด สร้างอยู่ตรงกึ่งกลางของแผนผัง ใช้ประดิษฐานรูปเคารพ และประกอบพิธีบวงสรวงเทพเจ้า ประกอบด้วยอาคารอิฐ 5 องค์ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงเดียวกัน องค์ปราสาทก่อด้วยอิฐเรียงเป็น 2 แถว แถวหน้า 3 องค์และแถวหลัง 2 องค์ แสดงสัญลักษณ์แทนเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางจักรวาล ปราสาทประธานตั้งอยู่ตรงกลางของแถวหน้า มีขนาดใหญ่กว่าปราสาทบริวาร หักพังเหลือเพียงฐาน ปราสาทประธานเป็นที่ประดิษฐานสิวลึงค์
• บรรณาลัย หมายถึงหอเก็บรักษาพระคัมภีร์ สร้างด้วยอิฐบนฐานศิลาแลง ตั้งอยู่ด้านหน้ากลุ่มปราสาทอิฐ
• บาราย (ทะเลเมืองต่ำ) ตั้งอยู่ทิศเหนือของปราสาทหินเมืองต่ำ ลักษณะเป็นอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ ชาวบ้านเรียกว่า “ทะเลเมืองต่ำ” มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าตามแนวทิศเหนือใต้ ขอบสระก่อด้วยศิลาแลง บารายเป็นสัญลักษณ์ทางศาสนา หมายถึง มหาสมุทรของจักรวาลที่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุและยังเป็นแหล่งน้ำสำคัญที่หล่อเลี้ยงชีวิตของชุมชนเมืองโบราณในสมัยโบราณอีกด้วย

การเดินทางสู่ปราสาทหินเมืองต่ำ : ปราสาทหินเมืองต่ำอยู่ห่างจากปราสาทหินเขาพนมรุ้งเพียงแค่ 8 กิโลเมตร โดยให้ตั้งต้นจากสถานที่จอดรถของปราสาทหินเขาพนมรุ้งให้ขับลงเขาไปทางอำเภอประโคนชัย พอลงเขามาประมาณ 500 เมตรก็จะมีป้ายบอกให้เลี้ยวขวาขับรถไปอีกประมาณ 3 กิโลเมตร ก็จะพบกับปราสาทหินเมืองต่ำและทะเลบาราย